У рускамоўным асяроддзі прынята лаяць дзевяностыя, асуджаць палітыкаў і сцвярджаць, што ўсё можна было зрабіць лепш. Цяпер у нас з’явіўся унікальны шанец паглядзець на выхад Вялікабрытаніі з ЕС і параўнаць з распадам СССР і сацблока ў Еўропе.

Гістарычная даведка

Міф «жудасных дзевяностых» нарадзіўся ў Расіі, дзе палітыкі атрымлівалі супярэчлівыя сігналы ад грамадства і не маглі вырашыцца на рэформы. На самой справе амаль кожная краіна былога сацблока праводзіла больш-менш такія ж рэформы, як і Расія.

У кожнай краіны вопыт рэфармавання розны — дзесці лепш, дзесці горш. Беларусь, напрыклад, вырашыла закансервавацца ў мінулым, а Польшча разам з іншымі ўсходнееўрапейскімі краінамі хутка правяла рэформы і ўжо напачатку 90-х паказвала эканамічны рост.

Нагадаем, што былы сацблок уключаў Югаславію, СССР і яго калоніі ва Усходняй Еўропе: Польшчу, ГДР, Чэхаславакію, Венгрыю і іншыя ўсходнееўрапейскія краіны.

Брытанія вырашылася на выхад

Два з паловай гады таму ў Брытаніі прайшоў рэферэндум аб выхадзе з ЕЗ. З невялікай перавагай — 51,89 % супраць 48,11 % — перамаглі прыхільнікі незалежнасці. З тых часоў Брытанія рыхтуецца да аддзялення ад ЕЗ і праводзіць перамовы аб умовах гэтага выхаду.

Фармальна Брытанія павінна выйсці з ЕС 29 сакавіка 2019, але за пяць месяцаў да названай даты канкрэтнага пагаднення ўсё яшчэ не дасягнута. Усяго ад дня галасавання да прызначанай даты выхаду каля трох гадоў — 2 гады і 9 месяцаў. Некаторыя палітыкі прапануюць павялічыць час для перамоваў, так што пакуль яшчэ не ясна, калі канчаткова Вялікабрытанія пакіне ЕС і на якіх умовах

Параўнаем Брытанію і сацблок

Сацыялістычныя краіны павінны былі прайсці ад двух да чатырох транзакцыйных стадый, або, кажучы прасцей — рэформ. Параўнаем сітуацыю ў 90-я з сучаснай Брытаніей.

У Брытаніі няма такіх жа праблем, якія былі ва ўсіх нашых ўсходнееўрапейскіх краін некалькі дзесяцігоддзяў таму. Усё, што павінна зрабіць Брытанія, дык гэта дамовіцца аб умовах выхаду Вялікабрытаніі з Еўразвяза. Іншымі словамі, заключыць некалькі дагавораў датычна гандлю, межаў, руху людзей і гэтак далей.

Вядома, гэта патрабуе час, але і Брытанія і іншыя члены ЕС з’яўляюцца дэмакратычнымі дзяржавамі з функцыяніруючымі інстытутамі і нармальнай рынкавай эканомікай.

Выхад адной краіны з садружнасці краін не можа параўнацца з тым апакаліпсісам, які быў у Еўропе падчас распаду сацыялізму— усё, што на ўсход ад Нямецкай Дэмакратычнай Рэспублікі і Аўстрыі было ў стане «перабудовы».

Больш за 400 мільёнаў людзей былі закрануты заняпадам сацыялізму. Цяперашняе насельніцтва ЕС без Брытаніі — каля 450 мільёнаў. І ўсё гэта адбываецца на 23,6 млн км². Для параўнання — плошча Паўночнай Амерыкі 24,7 млн км². Уявіце сабе цэлы кантынент, які пакутуе ад беднасці і дэфіцыту ўсяго, уключаючы ежу. Толькі гэта не разрозненая Афрыка, а сусед Еўропы і ўладальнік ядзернага арсенала.

Усё ж такі мы выстаялі

Распад сацблока — ўнікальная падзея, да якой ніхто не мог быць гатовы. Гэта каштуе прызнання. Кожная краіна зрабіла так, як лічыла патрэбным тады, а цяпер пажынае плады сваіх рашэнняў.

Але нам пара прызнацца сабе ў тым, што ўсё ж такі мы ўсе выстаялі. Не было бясконцых войнаў паміж кожнай нацыяй — былі лакальныя кровапралітныя канфлікты, якія ўсё-такі былі хутчэй маргінальнымі, калі паглядзець на маштаб насельніцтва і плошчы сацблока.

Не было жудаснага голаду ці рэпрэсіяў. У агульным і цэлым былы сацблок мірна рэфармаваўся і больш-менш кожная краіна да пачатку 2000-х стабілізавалася.

А цяпер параўнаем з Брытаніяй, дзе амаль за тры гады не могуць заключыць некалькі пагадненняў у абсалютна мірны і спакойны час. У студзені 2018 мэр Лондана палохаў «страчаным дзесяцігоддзем», калі не будзе дасягнута пагадненне з ЕЗ.

Калі ажывіць гэтую сітуацыю, то Брытанія две гадзіны валяецца на падлозе ў слязах з стрэмкай у пальцы, у той час як сацблок, адсекшы сабе руку і нагу, пасля чарговай халатнасці на заводзе, за чатыры гадзіны дапоўз-ткі да бальніцы (сам!) І нават будзе жыць. На наступным тыдні пратэзы прынясуць на прымерку.

Так што сябры, давайце трохі знізім напал нянавісці да таго перыяду часу, калі мы з цяжкасцю, але ўсё ж выбраліся. Прыклад Брытаніі паказвае, што заходнееўрапейцы не могуць нават у мірны час прыйсці да пагаднення, а нам, наадварот, усё ж ёсць чым ганарыцца. Іншая справа, што нам трэба не дапускаць гэтых «халатнасцяў», а потым гераічна іх пераадольваць, але гэта ўжо асобная тэма.