Нашым замежным чытачам пашчасціць даведацца пра нядаўнія маскоўскія падзеі, якія да гэтага часу не аціхлі. Зрэшты, не толькі замежнікам, але і расіянам, якія не жывуць у Маскве, будзе цікава даведацца, пра што сёння кажа і спрачаецца сталіца. Цалкам верагодна, што нешта падобнае можа адбыцца і ў іншых гарадах Расіі.

Прычына спрэчак — гэта знос шапікаў і розных гандлёвых павільёнаў у ноч на дзевятага лютага. Гучыць як дробязь, але на справе гэта, несумненна, знакавая падзея па многіх прычынах. Давайце разбярэмся чаму, і пачнем з перадгісторыі.

У снежні мінулага года, гэта значыць крыху менш за два з паловай месяцаў таму, урад Масквы абвясціла спіс «незаконных пабудоў» (што б гэта не значыла), якія будуць у хуткім часе знесены. У прынцыпе, нічога асаблівага ў гэтай навіне няма акрамя двух момантаў.

Першы — гэта яго памер. У спісе значылася больш за сотню разнастайных аб’ектаў па ўсёй Маскве. І другі – самі аб’екты. Акрамя сапраўды невялікіх «кіёскаў», у гэтым спісе былі вельмі буйныя будынкі побач з мятро ў самым цэнтры горада, былыя вельмі дарагімі і прыбытковымі месцамі.

Былі апеляцыі уласнікаў ў суд, і, здавалася, што такое пачынанне зачыніцца і забудзецца, але, зусім раптоўна, ноччу дзевятага лютага гарадскія ўлады пачалі ўсё зносіць.

Дадзеная акцыя ў чарговы раз падзяліла грамадства і для гэтага прычыны сапраўды важкія. Зрэшты, хацелася б разгледзець сітуацыю больш спакойна, і вылучыць і станоўчыя і негатыўныя бакі дадзенай падзеі, якое, як чакаецца, не плануюць пакідаць адзінкавым.

Хтосьці шалёна задаволены зносу, хтосці ўжо абвясціў яго «лютаўскімі пагромамі». Кожнае такое меркаванне, у прынцыпе, адстойвае пэўную пазіцыю. Такіх пазіцый некалькі. Пачнем, мабыць, з эстэтычнай або архітэктурнай.

У плане прыгажосці, эстэтыкі або архітэктурнай цэласнасці — называйце, як хочаце, Масква, безумоўна, выйграла ад дадзеных зносаў. Большасць «пабудоў» былі ўзведзены ў дзевяностыя або пачатку нулявых, і ніякай прыгажосцю там нават не пахла. Мослента падрыхтавала добры матэрыял, у якім прадстаўлены ўсе фатаграфіі знесеных пабудоў, рэкамендуем азнаёміцца.

Пачварнасць гэтых будынкаў складана пераацаніць: пачварных кветак танныя матэрыялы, недарэчныя формы, агрэсіўны водбліск вокнаў, псеўдакалоны, піраміды, «плітка для ванны», якую палюбілі на постсавецкай прасторы, і многія іншыя «архітэктурныя прыёмы», якія любілі «архітэктары» «Лужкоўскай» Масквы. Дадамо да гэтага: выродлівыя нахабныя шыльды, кандыцыянеры, агульную знешнюю зношанасць, і ўбачым, што Масква цалкам сапраўды не страціла шэдэўры ўзроўню Нормана Фостэра (Normal Foster), Захі Хадыда (Zaha Hadid), Рэма Колхаса (Rem Koolhaas) або Фрэнка Геры (Frank Gehry).

Не варта забываць, што некаторыя пабудовы былі ўзведзены побач з помнікамі культуры, і знішчалі агульнае ўражанне ад гістарычнага месца, так як знакамітыя будынкі проста губляліся на фоне іх больш бойкіх і яркіх суседзяў. Як вынік, у плане эстэтыкі Масквы, дадзеная падзея, несумненна, плюс.

Другая пазіцыя гэта клопат аб Масквічах і турыстах. У нейкім сэнсе гэты пункт працягвае папярэдні, але ён накіраваны менавіта на жыхароў і турыстаў. Абедзве гэтыя групы павінны быць рады, так як з шматлікіх гістарычных месцаў прыбралі ўсю гэтую брыдоту.

Нарэшце-то жыхары змогуць убачыць горад такім, якім ён быў раней, а маладое пакаленне, народжанае ў Расіі, а не СССР (да якіх адносіцца і аўтар), змогуць упершыню ў жыцці ўбачыць іх родны горад, якім яго задумвалі шматлікія знакамітыя савецкія архітэктары. Што да турыстаў, то Масква стала больш падобная на прыгожыя “карцінкі”, якія госці бачаць у інтэрнэце да наведвання нашага горада. Само сабой прыгожы горад не можа іх не цешыць.

У гэты ж пункт пойдзе і паляпшэнне гарадской прасторы. Будучы жыхаром раёна «Аэрапорт», падзялюся адным праблемным месцам, якое вырашылася дзякуючы зносу.

Побач з мятро быў даволі буйны магазін, які гандляваў чамаданамі і які заўсёды быў пусты. Ён займаў большую частку тратуара і кожны раз я, ды, і думаю, многія людзі, пракліналі гэта месца, зусім жудасна спраектаванае. А летам мінулага года, пры рамонце, зусім было немагчыма нармальна прайсці з-за занадта вузкага праходу, для такога ажыўленага месца.

Як клопат пра пешаходаў, так ўсе маўчаць. Як зносяць нікому не патрэбны ларок (а гэты ларок амаль заўсёды быў пусты), так заўсёды знойдзецца парачка «абаронцаў»

Па дарожцы, якой ідуць пешаходы, абыходзячы разваліны, пастаянна даводзілася ісці людзям у бок мятро і ад мятро. Вельмі ажыўленнае і нязручнае месца для мясцовых

Дадзеная ўстаўка была адрасавана тым, хто кажа, што, маўляў, «нікому зручней не стала». Няпраўда. Усім жыхарам раёна «Аэрапорт» стала. Цяпер можна хадзіць як чалавек у сваім родным горадзе. Упэўнены, такія ж месцы ёсць і ў іншых раёнах Масквы.

Як бачым, у эстэтычным плане, гістарычным, функцыянальным і турыстычным стала, несумненна, лепш. Зараз пагаворым пра больш спрэчныя бакі. Пачнем, мабыць, з гандлёвага.

Большасць знесеных памяшканняў былі запоўненыя кветкавымі крамамі, салонамі сувязі, кіёскамі, прадуктовымі, невялікімі кафэ або рэстаранамі, букмекерскімі канторамі, аптэкамі, цырульнямі, сексшопамі і іншымі відамі гандлю. Паўплывае гэта на гандаль у горадзе? Вызначана так: людзям, якія звыкліся з дадзенымі месцамі, прыйдзецца шукаць новыя гандлёвыя кропкі, а ўладальнікам прыйдзецца адчыняць свае крамы ў іншых месцах, а гэта марнаванне часу і грошай на пераезд. У навінах гэта падаецца як трагедыя, быццам кожны масквіч набывае ўсё, што яму трэба, толькі ў гэтых шапіках. Зрэшты, давайце будзем аб’ектыўныя: далёка не кожны.

Таксама не зусім ясна для чаго патрэбная такая колькасць салонаў сувязі, кропак па продажы кветак, букмекерскіх кантор, сексшопов і іншых відаў гандлю, якія даўно пераехалі ў онлайн. Трэба заплаціць за тэлефон? Адпраў паведамленне ў свой банк і банкаўская карта папоўніць баланс. Патрэбныя кветкі? Замові, і іх прывязуць сёння ж куды табе трэба. Давайце ўжо жыць у 2016 годзе, з інтэрнэтам і мабільнай сувяззю. Можа і за ЖКГ трэба плаціць па квітанцыі, адстойваючы чаргу ў Ашчадбанку?

Працягваючы пытанне аб гандлі, шмат размоў ідзе пра тое, што людзі страцілі працоўныя месцы і гандлёвыя кропкі. З аднаго боку, гэта так, але давайце больш дэталёва разгледзім сітуацыю. У такіх будынках знаходзілася вельмі шмат буйных знаёмых усім расіянам брэндаў: МТС, Еўрасетка, Сувязны, Шакаладніца і іншыя. Такія буйныя сеткі без працы здымуць новае памяшканне і перавядуць туды сваіх супрацоўнікаў. Што тычыцца невялікіх кіёскаў, то і праца там была ўзроўню «прадавец» або «касір» і не зусім зразумела, як, пасля страты такой нізкапрофільнай працы, будзе складана знайсці такую ж нізкапрофільную працу. Гэта ж не страта працы фінансістам, інжынерам, біёлагам і іншым вузкапрофільным спецыялістам, пасля якой трэба доўга шукаць вакансію такога ж узроўня і такога ж кірунку.

Пасля супрацоўнікаў, пяройдзем да арандатараў і ўладальнікаў саміх збудаванняў. Як ужо было сказана, буйным арандатарам не складзе працы знайсці новае памяшканне і пераехаць. Калі шчыра, то ж хочацца сказаць і пра астатніх, ня буйных. Чамусьці ўсе крыніцы выстаўляюць арандатараў такімі беднымі людзьмі, якія на апошнія грошы адкрылі сваю справу і ледзь выжываюць. Магчыма, нейкая пэўная частка менавіта такая, але складана паверыць, што ўсе арандатары такія. Прычына простая — кошт арэнды. Усе гэтыя шапікі і будынкі былі побач з мятро, а значыць і высокім патокам людзей. Як вынік, кошты на гэтыя месцы былі неверагодна дарагімі і складана паверыць у тое, што простага Янку з глушы пазбавілі адзінага заробку.

Тое ж самае тычыцца і ўладальнікаў такіх памяшканняў, толькі ў яшчэ большых маштабах. Як вядома, гэтыя памяшканні былі ўзведзены ў дзевяностыя або пачатку нулявых. Складана сабе ўявіць, каб просты хлопец меў грошы і магчымасці, цалкам легальна, пабудаваць вялізную гандлёвую прастору ў цэнтры Масквы, побач з помнікамі культуры і архітэктуры. Ужо як мінімум не просты хлопец і не асоба верыцца ў «легальнасць» дадзенай працэдуры. Менавіта таму не моцна і шкада уладальнікаў, за якіх так заступаюцца ў свабоднай прэсе.

Варта адзначыць, што гэта толькі здагадка. Напэўна сярод уладальнікаў ёсць і сумленныя людзі, якія купілі збудаванне ў першапачатковага ўладальніка, які і пабудаваў гэты будынак.

Самы апошні пункт, які хочацца абмеркаваць, гэта сама пазіцыя ўладаў Масквы. Ўсяго два з паловай месяцы таму было вырашана зносіць больш за сто аб’ектаў. Гэта значыць, гэтыя аб’екты рэзка сталі небяспечнымі з-за «інжынерных камунікацый» якія знаходзяцца там, а да гэтага гадоў дваццаць усё было добра.

Пасля прыняцця судом рашэння, што знос аб’ектаў незаконны, пачаць іх знос — гэта чарговы прыклад парушэння закона ўладамі. Сам знос праходзіў ноччу, пасярод працоўнага тыдня, зімой, без асаблівага папярэджання, нават з людзьмі ў будынку.

Хтосьці стаў пісаць, што не варта здзіўляцца цяпер, калі заўтра будуць кватэру зносіць і жылыя дамы і далей скажаць сітуацыю. Многія свабодныя выдання гэтак жа напісалі нейкія панічныя артыкулы, быццам учора яны жылі ў Швейцарыі, а сёння раптам успомнілі, што гэта — Расея.

А гэта значыць тое, што тут, як заўсёды, будзе бардак з дакументамі. Ніякага права ў краіне, на жаль, няма. Само сабой, у нармальнай краіне год-другі абмяркоўваўся гэтае пытанне ў мэрыі, потым з насельніцтвам. Пасля рашэння, напэўна, было б некалькі адэкватных і чалавечых шляхоў вырашэння сітуацыі.

Як прыклад: можна было б пабудаваць невялікія гандлёвыя цэнтры, сучасныя, эстэтычныя, якія ўпісваюцца ў сераду і дазваляюць усім арандатарам туды спакойна пераехаць. Пасля пераезду, выкупіць памяшкання ў легальных уладальнікаў і дзесці ўлетку, прыкладна за месяц, не спяшаючыся, кропкава зносіць і адразу везці матэрыялы і латаць ямы ў тратуары на месцы падмурка.

Вядома, можна тысячы разоў «абурацца» і «дзівіцца» ад такіх выхадак уладаў, быццам гэта першае парушэнне закона і неадэкватныя паводзіны «законна абраных». Або ўспрыняць гэта як чарговы прыклад бяздарнасці, безгаспадарчасці, паказушны і наогул прыклад таго, што ўлада жыве недзе там. Ну, хто будзе ноччу, зімой, у сярэдзіне працоўнага тыдня зносіць вялізныя гандлёвыя памяшкання ў жылых дамоў? Ды яшчэ і так, што часткова абрынецца пешаходны пераход. Ды яшчэ і ў эканамічны крызіс, у які гэтая ж улада і загнала краіну.

Таму не бачу сэнсу дзівіцца, «вохкаць» і «ахаць». Наадварот, як след парадуюся, што знеслі выродлівыя шапікі, а не ў чарговы раз якой-небудзь архітэктурны шэдэўр ці проста частку нашай гісторыі. Калі хоць на час мэрыя пераключыцца на гэтыя незразумелыя пабудовы, замест «акультурвання» і «рэканструкцыі» гістарычных будынкаў, то можа і атрымаецца хоць нешта захаваць.

А мяркуючы па тым, які перапалох гэтая акцыя стварыла ў сетцы, можна меркаваць, што галоўная яе мэта не «вярнуць Маскву масквічам», а раз’яднаць і без таго расколатае грамадства.

Падводзячы вынік, хочацца сказаць, што пры цяперашняй уладзе нават добрыя пачынанні будуць праходзіць так бяздарна і інфантыльна. Пры гэтым ніхто не замінае падыходзіць да такіх пытаннях грунтоўна, па-чалавечы ў адносінах да эканомікі, гандлю, уладальнікаў, пакупнікаў, і жыхароў.

Усё ж у гэтай падзеі ёсць і станоўчы бок — Маскву і ўвогуле ўсю постсавецкую прастору можна расчысціць. Усё, што трэба для гэтага, так гэта правільны падыход, логіка ў дзеяннях, адэкватнасць і чалавечае разуменне грамадзян.