Працягваем цыкл артыкулаў, прысвечаных прыватнай касманаўтыцы Расіі. Раней мы пісалі аб двух кампаніях: «КосмаКурс» і «Лін Індастрыял», а таксама аб праекце «Маяк». Сёння рэч пойдзе аб яшчэ адным праекце — Quazar Space. На нашыя пытанні адказаў Максім Малы, заснавальнік і генеральны дырэктар кампаніі Quazar Space Systems.

Максім Малы

— Раскажыце, калі ласка, аб сваім праекце.

— Праект Quazar Space з’явіўся ў 2015 годзе і вырас з лабараторыі нанаспадарожнікаў на базе БДТУ «Ваенмех» (заўвага: Балтыйскі дзяржаўны тэхнічны універсітэт «Ваенмех» імя Д. Ф. Усцінава). Лабараторыя першапачаткова стваралася ў рамках міжнароднага праекта Tempus-CRIST пры падтрымцы TU Berlin (заўвага: Берлінскі тэхнічны універсітэт). Пазней фінансаванне праекта універсітэтам было спынена, і мы апынуліся ў падвешаным стане, таму прынялі рашэнне шукаць магчымага развіцця самастойна. Гэта значыць, па сутнасці, мы былі групай маладых інжынераў, якія цікавяцца космасам, новымі тэхналогіямі і практычным прымяненнем сваіх ведаў без якога-небудзь камерцыйнага бэкгрануда, аднак іншых варыянтаў працягнуць працу мы не бачылі. У 2013–2014 мы спрабавалі зразумець, што ж усё-такі мы можам прадаць і каму. Дадатковым фактарам было існаванне на еўрапейскім і амерыканскім рынках дастатковай колькасці паспяховых кампаній-вытворцаў спадарожнікаў фармату CubeSat і success story амерыканскіх праектаў (купля Google кампаніі Skybox Imaging за 500 мільёнаў даляраў). Як мы зразумелі пазней, і гэта, дарэчы, тыповая памылка большасці стартапаў, далёка не заўсёды тое, што спрацавала ў Штатах або Еўропе, спрацуе на нашым рынку. Але ў нас гарэлі вочы, мы хацелі і лічылі, што маглі стаць першай расійскай кампаніяй-вытворцам спадарожнікаў CubeSat.

Мадэль CubeSat была зроблена ў працэсе працы ў лабараторыі

Пазней у рамках лабараторыі нанаспадарожнікаў мы вызначылі некалькі прадуктаў, якія, як мы лічылі, маглі быць цікавыя рынку, прычым па кожным з іх атрымалі добрую зваротную сувязь ад патэнцыйных пакупнікоў. Як высветлілася пазней, у гэтым выпадку справядлівая руская прымаўка, што абяцаць зусім не значыць ажаніцца. Увогуле, мы прыйшлі да таго, што напрыдумлялі кучу ўсяго, але што з гэтым рабіць далей ідэй у нас не было. Мы пайшлі на рынак шукаць інвестыцыі і пазнаёміліся з iDealMachine. У апошні момант наш праект быў прыняты ў праграму iDM Launcher і мы сталі спрабаваць будаваць продаж. З першым прадуктам нічога не атрымалася, таму што рынак у нас апынуўся ну зусім не цікавым для венчурных інвестараў, і мы сталі думаць далей. Пазней, вясной 2015 года мы патрапілі другі раз у Launcher, але ўжо з іншым прадуктам. У гэты час і з’явіўся праект Quazar Space у тым выглядзе, які ёсць зараз: праект, які прадстаўляе паслугі правядзення выпрабаванняў радыяцыйна-стойкай электронікі ва ўмовах касмічнай прасторы на базе спадарожнікаў стандарту CubeSat.

— У каго ўзнікла ідэя стварэння Quazar Space? Колькі чалавек у вас у камандзе?

— Ідэя стварэння непасрэдна Quazar Space ўзнікла ў мяне. Актыўна праектам займаюся зараз я адзін, але ў выпадку з’яўлення руху можна будзе прыцягнуць яшчэ пару чалавек з першапачатковай каманды лабараторыі і некалькі чалавек з розных еўрапейскіх арганізацый.

— Ці афармлялі ужо афіцыйна праект?

— Тут пытанне, у тым, што значыць афіцыйна. Юрасобу мы рэгістравалі, сайт таксама функцыянуе. Гандлёвыя маркі, капірайт і іншай інтэлектуальнай уласнасці ў нас няма за непатрэбнасцю.

— З чым узніклі складанасці ў працы?

— Асноўная складанасць праектаў са спадарожнікамі стандарту CubeSat — гэта неразуменне людзей, якія працуюць у Расіі з космасам, што гэтыя спадарожнікі могуць быць не толькі студэнцкімі цацкамі, а вырашаць рэальныя практычныя задачы. Збольшага на гэта ўплывае той фактар, што сярэдні ўзрост распрацоўшчыкаў спадарожнікаў у РФ блізкі да 50–60 гадоў і з прычыны гэтага прысутнічаюць некаторыя абмежаванні ў мысленні. Таксама ўсе спадарожнікі робяць дзяржаўныя арганізацыі, таму людзі не разумеюць, як можна распрацаваць і запусціць спадарожнік за год («вы будзеце год толькі КД (заўвага: канструктарская дакументацыя) складаць»). Таксама гэтыя людзі любяць задаваць нам пытанні, якія ў прынцыпе не маюць дачынення да развіцця праекта. Напрыклад: «А як вы балістыку / радыёканал лічылі?». На гэта мы звычайна адказваем, што па кніжках :).

Пры стварэнні Quazar Space я арыентаваўся толькі на замежны рынак і меў зносіны з прадстаўнікамі кампаній з ЗША і Еўропы. У іх ёсць цікавасць да такога прадукту, але ў нас была няправільная бізнес-мадэль, і таксама ўплываў той фактар, што мы з Расіі, а ўся радыяцыйна-ўстойлівая электроніка трапляе пад санкцыі, што з аднаго, што, з іншага боку. Гэта таксама пытанне, якое патрабуе дадатковай сур’ёзнай прапрацоўкі.

Па прычыне таго, што праект вельмі навукаёмісты, ўзнікалі складанасці ў зносінах з інвестарамі. Расійскія інвестары ў прынцыпе дрэнна ўяўляюць, як можна зарабляць на касмічных тэхналогіях.

Гэта, напэўна, асноўныя праблемы, не ўключаючы агульныя для касмічнага рынку Расіі бюракратычныя пытанні, звязаныя з атрыманнем пазыўных, рэгістрацыяй частот, атрымання касмічнай ліцэнзіі і рэгістрацыяй спадарожніка.

— З якімі кампаніямі супрацоўнічаеце? Толькі расійскія або замежныя? Можа, у кагосці пераймаеце вопыт?

— Супрацоўнічаем толькі з замежнымі кампаніямі, у Расеі гэтая галіна не так развіта. Цяпер шукаем партнёра, які можа падзяліцца сваімі кампетэнцыямі ў галіне распрацоўкі і прымянення кубсатаў. Нядаўна да нашага праекту выяўляла цікавасць еўрапейская кампанія ISIS (Innovative Solutions In Space), якой належыць адна з самых буйных крам кубсатаў, вядзем перамовы аб супрацоўніцтве.

Таксама маем зносіны з замежнымі прадстаўнікамі вытворцаў rad-hard электронікі (Texas Instruments, International Rectifier, Microchip, Aeroflex (Cobham), Intersil, Dimac Red, Semicoa), таму што гэта асноўны наш кліент, і з кампаніямі, якія вырабляюць радыяцыйныя выпрабаванні ў лабараторыі (VPT Rad) — яны могуць стаць нашым каналам продажаў і падзяліцца кампетэнцыямі ў сферы правядзення выпрабаванняў. Акрамя таго, нам было важна атрымаць фідбэк ад людзей, якія выкарыстоўваюць rad-hard электроніку ў сваіх праектах, для чаго мы размаўлялі з прадстаўнікамі такіх кампаній як Northrop Grumman, SpaceX, Lockheed Martin, BAE Systems, NASA.

— Якія планы на будучыню? Не плануеце змяніць сферу дзейнасці?

— Планы пакуль неазначальныя. Асноўную сферу дзейнасці прыйшлося змяніць (аналітыка стартап праектаў у iDealMachine), цяпер не бачу сур’ёзных магчымасцяў аднаўлення актыўнага развіцця праекта, аднак канчаткова закрываць праект не планую. Магчыма, нам удасца знайсці партнёра, які дапаможа з развіццём праекта.

— Можа, хочаце нешта дадаць: жыццёвыя прынцыпы, меркаванні пра індустрыю, пра працу ці яшчэ што-небудзь?

— Я веру, што касманаўтыка павінна быць прыватнай і арыентавацца на рашэнне тых задач, якія сапраўды патрэбныя рынку, то есць новыя праекты павінны развівацца як высокатэхналагічныя бізнес-праекты і не разлічваць на датацыі дзяржавы. У Расеі ж назіраецца зваротная тэндэнцыя і гэта сумна.

Таксама вельмі важнае міжнароднае ўзаемадзеянне, абмен вопытам і супрацоўніцтвам. Таму неабходна адыходзіць ад падвойнага прызначэння касмічнай галіны або распрацоўваць прававыя механізмы, якія дазваляюць паменшыць бюракратычную нагрузку на прыватныя кампаніі.

Акрамя таго, на міжнародным касмічным рынку ёсць праблемы, якія можна вырашыць з дапамогай кубсатаў, калі не цяпер, то ў бліжэйшай будучыні. Як прыклад, развіццё праекта Quazar Space, на нашу думку, дапаможа вытворцам электронікі ствараць сучасныя надзейныя вылічальныя сістэмы па больш нізкіх коштах, забяспечваючы прагрэс ўсёй галіны, а не працягваць выпускаць надзейны, але маральна састарэлы RAD750, прадаючы яго за 200 000 $.