Шмат напісана і сказана пра свабоду, але да гэтага часу нават у самых развітых грамадствах ў людзей не так ужо шмат свабодаў. А бо, калі падумаць і адкінуць усе спекулятыўныя пытанні «маралі» і «рэлігіі», то ў нас застанецца вельмі ёмісты, цэласны і ясны канцэпт — «свабода цела».

Што ж такое «свабода цела»? Пачнем з самага простага. З нашых ног. Хоць гэта і не часта згадваюць, але кожны чалавек з нараджэння павінен мець свабоду перамяшчэння па сваёй краіне і ўсяму свету.

Для свабоднага перамяшчэння па сваёй краіне павінна быць даступная для ўсіх серада. Гэта значыць, павінны быць: сучасныя тратуары, веласіпедныя дарожкі, зручны публічны транспарт, якасныя дарогі для ўладальнікаў аўтамабіляў. Таксама сюды ўваходзяць пандусы, тактыльная плітка і ліфты для людзей з абмежаванымі магчымасцямі. Усё гэта даволі паспяхова рэалізавана ў развітых краінах, але ў краінах, якія развіваюцца на гэта зусім не звяртаюць увагі. Некалькі актуальных прыкладаў «даступнага асяроддзя» для жыхара Масквы, па шляху ад дома да крамы:

Якаснае тратуарнае пакрыццё, якое размяжоўвае прастору і дае перавагу пешаходам, а не кіроўцам

Шырокі праход для вялікага патоку людзей без якіх-небудзь перашкод на шляху

Прыярытэт пешаходаў, зручныя тратуары і добрыя зебры

Шырокія і якасныя тратуары, якія не перашкаджаюць пешаходам

Рэкамендую азнаёміцца: даступны і чысты горад для сляпых і пешаходаў, добрыя дарогі і двары.

Наступным пунктам у свабодзе перамяшчэння з’яўляецца магчымасць перамяшчэння па ўсім свеце. Гэта прамая задача дыпламатыі — дазволіць сваім грамадзянам падарожнічаць ў найбольшую колькасць краін без траты часу і грошай на візы, даказваючы, што ты звычайны турыст, а не тэрарыст. Зыходзячы з рэйтынгу пашпартоў, некаторыя краіны гэтага зусім не разумеюць.

Як прыклад добрай палітыкі дзяржавы — Латвія (147 бязвізавых краін), Эстонія і Літва (абедзве 146), былыя краіны СССР, якія займаюць 11 і 12 месцы ў рэйтынгу. Прыкладна там жа і размешчаны іншыя сацыялістычныя краіны: Чэхія (7), Польшча (9), Балгарыя (14). Характэрны прыклад Паўднёвай Карэі, якая заняла трэцяе месца з 155 краінамі. У пачатку рэйтынгу знаходзяцца ўсе развітыя заходнія дзяржавы. Рухаючыя сваім шляхам Расія (103 краіны), Беларусь (67 краін) і КНДР (40 краін) занялі 39, 59 і 83 месцы адпаведна. Гэтыя дзве аналогіі вельмі важныя, бо практычна ўсе пералічаныя краіны мелі аднолькавыя магчымасці для развіцця, а некаторыя былі ў разы багацей сваіх суседзяў (да прыкладу, Расія). Як бачым з спісу — каласальная розніца ў палітыцы краін.

У свабоду перамяшчэння таксама ўваходзіць магчымасць выехаць з сваёй краіны без усялякіх наступстваў і папяровай цяганіны, але ў некаторых краінах нават і гэтага няма.

Ад свабоды перамяшчэння пяройдзем да свабоды ўсяго цела. Пад гэтым маецца на ўвазе тое, што чалавек з нараджэння з’яўляецца гаспадаром свайго арганізма і мае права ім распараджацца так, як пажадае. Так, велізарную колькасць учынкаў мы б не паўтарылі за іншымі і папросту не можам зразумець гэтыя ўчынкі, але хто мы такія, каб забараняць іншым распараджацца іх маёмасцю так, як яны пажадаюць? Валоданне сваім целам мае на ўвазе свабоду ў такіх «спрэчных» пытаннях як: аборты, прастытуцыя, наркотыкі, гомасэксуалізм, змена полу, эўтаназія і многія іншыя.

Разгледзім гэтыя тэмы некалькі падрабязней. Пачнем з абортаў. Рабіць ці не рабіць аборт гэта асабісты выбар індывіда. Жанчына можа зрабіць аборт, можа нарадзіць і аддаць дзіця на ўсынаўленне, можа пакінуць яго, але выбар заўсёды за ёй. Не зусім ясная логіка, якой ідуць праціўнікі абортаў. Ёсць пэўны прыродай тэрмін, за які цалкам фармуецца чалавек, а потым нараджаецца і гэта мы і называем словамі «жыць» і «жыццё». Усё, што адбываецца да нараджэння — звычайныя спекуляцыі на маралі, рэлігіі і асуджэнні чужога выбару, але цалкам не жыццё ў нашым яго разуменні.

Сюды таксама ўваходзіць і пытанне штучнага апладнення, сурагатнае мацярынства і гэтак далей. Калі дарослы чалавек згодны на гэта — ніхто не ў праве яго папракаць або асуджаць.

Гомасэксуалізм і іншыя пытанні транаючыя сэксуальнасць (змена полу і гэтак далей) зноў жа з’яўляюцца асабістым выбарам кожнага. Навошта гэта асуджаць або забараняць ў мяне ў галаве не ўкладваецца.

Што тычыцца прастытуцыі, з якой так захацелася французскаму ўраду змагацца пад лакальныя пратэсты саміх прастытутак, увёўшы кліентам штрафы, то тут нават складана каментаваць гэтае пытанне. Дадзеная прафесія існавала тысячагоддзя і, быццам бы чалавецтва павінна досыць пасталець і зразумець, што неразумна змагацца з інстынктамі, але да гэтага часу для большасці краін гэта чамусьці «непрымальна». Не бачу розніцы паміж прастытуткай і сантэхнікам, фізічная прысутнасць абодвух купляюць на дом і фізічна выкарыстоўваюць. Усе чалавечыя прафесіі гэта фізічнае выкарыстанне адных іншымі для дасягнення вызначаных мэтаў. Кажучы, што купляць сэксуальныя паслугі гэта зневажальна, можна гэтак жа сама спекуляваць, што працаваць прыбіральшчыцай — зневажальна, працаваць у офісе — зневажальна і няварта. Паняцце таго, што «варта» ці «няварта» вырашае канкрэтны чалавек, а не палітыкан, у дарагой гарнітуры і з укормленай фізіяноміяй, набіваючы сабе электаральныя балы на папулісцкіх законах.

Наркотыкі такая ж дзіўная забарона, як і прастытуцыя. Што галоўнае ў сэнсе забароны наркотыкаў? Дапусцім: забарона шкодных прэпаратаў, якія шкодзяць здароўю, выклікаюць залежнасць і шкодзяць ад гэтага соцыуму. Гучыць лагічна. Тады чаму дазволеныя такія шкодныя наркотыкі, як алкаголь і тытунь? Менавіта гэта і вынікае з табліцы, якую можна ў адкрытую ўбачыць на Вікіпедыі. Усё ў той жа Вікіпедыі (тут і тут) алкаголь і тытунь нічым не саступаюць іншым відам наркотыкаў. Адразу відаць крывадушнасць палітыкаў і ўсіх, хто выступае за забарону наркотыкаў, хаця ўжо даўно ясна, што вайна з наркотыкамі беспаспяхова і нават камісія ААН заклікала да легалізацыі наркотыкаў ва ўсім свеце замест барацьбы з імі. Замест дапамогі наркаманам дзяржавы аддаюць перавагу ўкладваць вялізарныя грошы на бессэнсоўную барацьбу.

Таксама, не зусім ясна па якім прынцыпе адбіраюцца рэчывы для забароны. Ёсць вялікая колькасць хіміі, якую нельга ўжываць у ежу (адэкалоны, клей, бытавая хімія), але яе ж не забараняюць, хоць яна таксама шкодная для арганізма. Наркотыкі гэта ў першую чаргу шкода самому сабе. А забараняць шкоду самому сабе гэта неяк дзіўна. Можна і ўдар кулаком па стале крыміналізаваць, бокс і многія віды спорту, суіцыд, нарэшце. Праводзіць суды над трупам, выстаўляць штрафы сваякам, а само цела адпраўляць адбываць гадавое пакаранне ў калоніі. Думаю, у такім выпадку колькасць самагубстваў дакладна скароціцца!

Кажучы пра суіцыд, варта дадаць, што з моманту нараджэння чалавек мае поўную ўладу над сваім целам. А значыць, ён і павінен мець ва ўладзе, калі пажадае, час сваёй смерці. Гэта і ёсць эўтаназія. Забарона на эўтаназію ніяк не замінае людзям здзяйсняць самагубства з-за розных жыццёвых абставінаў.

Разабраўшы свабоду цела, пяройдзем да галавы. Сюды адносяцца: свабода думак, выступленняў, пратэстаў, свабода слова і друку. Свабоду слова мы ўжо часткова закраналі: чалавек вольны казаць, думаць і пісаць тое, што ён лічыць верным, нават калі навакольныя лічаць гэта няправільным. Сюды ж уваходзіць і свабода выбару мовы, на якой размаўляе чалавек, яго рэлігія або адсутнасць яе, яго перакананні. Таксама чалавек вольны рабіць тое, што лічыць патрэбным: вывучаць любыя пытанні ў навуцы і біялогіі, без якога-небудзь прыгнёту або асуджэння з боку публікі. Таксама грамадзянін не абавязаны весці вайсковую службу, проста таму што ў дзяржавы сваё паранаідальнае бачанне свету і свае планы на грамадзяніна.

Першапачатковая мэта дзяржавы — выконваць дадзеныя базавыя свабоды сваіх грамадзян. Зараз жа, усё наадварот. Як ужо было згадана, некаторыя дзяржавы не спраўляюцца нават з такімі базавымі рэчамі як свабода перамяшчэння і даступнасць асяроддзя. Іншыя дзяржавы ўсё змагаюцца з паветрам, забараняючы прастытуцыю, наркотыкі, аборты, гомасэксуалізм, эўтаназію і іншае. Забараняючы, яны пакідаюць цэлы пласт людзей неабароненымі і развязваюць рукі насельніцтву для пагарды, дыскрымінацыі і нават гвалту над гэтымі грамадзянамі.

Усе вышэйпералічаныя праблемы гэта шматвяковыя праблемы, якія практычна не вырашыць. Гомасэксуалісты будуць нараджацца, будзе попыт на прастытуцыю, людзі будуць рабіць аборты і гэтак далей. Іншая справа што можна засцерагчы ўсіх гэтых людзей, перастаўшы пераследваць іх: аборты будуць праводзіцца прафесійнымі дактарамі з доглядам пацыенткі; гомасэксуалісты не будуць падвяргацца ганенням і фізічнай расправе; наркаманы не будуць здзяйсняць злачынствы і купляць танныя сурагаты, якія жудасна шкодныя, ведаючы, што ім могуць аказаць дапамогу, а не адправяць у турму, як злачынцаў; людзі не будуць вымушаныя здзяйсняць самагубства ў публічных месцах з-за забароны эўтаназіі; прастытуткі не будуць бяспраўным класам, які ў любым выпадку затрымаюць.

Ёсць вельмі шмат рэальных праблем, з якімі варта змагацца. Такія як: гандаль рабамі, забойствы, насілле, тэрарызм. Змагацца ж з чалавечай сутнасцю — сэксуальным жаданнем, наркаманіяй, абортамі, гомасэксуалізмам, жаданнем выказаць меркаванні і іншымі цалкам бескарысна. Перастаўшы марнаваць рэсурсы на барацьбу, і звярнуўшы іх на дапамогу, можна дамагчыся нашмат большага.

І, шчыра кажучы, у святле нядаўніх «панамскіх дакументаў», хто палітыкі і дзяржавы такія, каб гаварыць пра мараль і вырашаць, што дазваляць сваім грамадзянам, а што забараняць? Асабліва, калі прымаюцца адкрыта шкодныя рашэнні, якія забіваюць эканоміку, але чамусьці такія рашэнні не лічацца «амаральнымі», а наркаманія і прастытуцыя, на фоне збяднення краіны і кожнага грамадзяніна з-за рашэнняў некалькіх людзей, лічацца. Хоць эканамічная шкода нашмат небяспечней і амаральней. Як прыклады палітычнай слабасці: Венесуэла, Куба, КНДР і іншыя краіны, якія жадаюць папоўніць гэты клуб або якія ўжо ў ім.