Мы працягваем зносіны з прадстаўнікамі прыватнай касманаўтыкі ў Расіі. На мінулым тыдні мы пагаварылі з генеральным дырэктарам «КосмаКурс». Сёння у нас інтэрв’ю з галоўным менеджэрам па інтэграцыі «Лін Iндастрыял» — Мікалаем Дзісь-Вайнароўскім.

— Раскажыце, калі ласка, пару слоў пра сябе і сваёй кампаніі.

— «Лін Iндастрыял» — расійскі стартап, які стварае звышлёгкія касмічныя ракеты, рэзідэнт іннаграда «Сколкава» з 25 чэрвеня 2014 года.

У кампаніі працуюць вопытныя расійскія інжынеры і кіраўнікі, якія працавалі ў тым ліку ў ДКНВЦ ім. Хрунічава (заўвага: Дзяржаўны касмічны навукова-прамысловы цэнтр імя М. В. Хрунічава), а таксама якія заснавалі каманду «Селенаход» — адзінага расійскага ўдзельніка міжнароднага конкурсу Google Lunar XPRIZE па стварэнні прыватнага месяцахода.

Першыя інвестары кампаніі — супрацоўнікі кампаніі Wargaming.net, якія стварылі папулярную кампутарную гульню World of Tanks.

Кампанія распрацавала «Месяц сем», праект расійскай месяцовай базы з выкарыстаннем ўжо існуючых ракет, касмічных караблёў і тэхналогій. Некаторыя прапановы «Месяца сем» увайшлі ў Федэральную касмічную праграму на 2016–2025 гг.

Сярод іншых распрацовак «Лін Iндастрыял»:

• звышлёгкія ракеты «Таймыр» і «Алдан», лёгкая ракета «Адлер» (усе тры праекты атрымалі адабрэнне экспертаў касмічнага кластара фонду «Сколкава»);
• «Зея» (праект аднаступенчатага вяртаючага носьбіта, канцэпцыя якога распрацавана па замове еўрапейскіх венчурных інвестараў);
• «Аніва» (праект ракеты-носьбіта на звадкаваным прыродным газе).

Я, Мікалай Дзісь-Вайнароўскі — галоўны менеджэр па інтэграцыі. Выпускнік факультэта аэрафізікі і касмічных даследаванняў МФТІ (заўвага: Маскоўскі фізіка-тэхнічны інстытут). Заснавальнік кампаніі «Селенаход».

— Калі і ў каго ўзнікла ідэя стварэння «Лін Iндастрыял»? Як была створана арганізацыя?

— Каля дзесяці гадоў таму ў Маскве сфармавалася група энтузіястаў, якая назвала сябе «Новай МасГВРР» — у памяць «Групы вывучэння рэактыўнага руху», якая была створана ў СССР пры «Осоавіахіме» ў 1931 годзе. Савецкія «гірдоўцы», захоплена займаліся распрацоўкай і канструяваннем ракет і рухавікоў, жартам расшыфроўвалі абрэвіятуру як «група інжынераў, якія працуюць за так», паколькі не атрымлівалі за сваё падзвіжніцтва заробкаў. Энтузіязм быў такі, што ГІРД ператварылася ў цэлы рух: яе мясцовыя аддзялення з’явіліся ў многіх буйных гарадах СССР. Дарэчы, кіраўніком ГІРД аж да яе пераўтварэнні ў Рэактыўны навукова-даследчы інстытут быў Сяргей Каралёў.

«Новая МасГВРР» з сярэдзіны 2000-х таксама займалася стварэннем аматарскай ракеты. Работы працягваліся некалькі гадоў, пакуль не скончыліся асабістыя сродкі удзельнікаў праекту. Сузаснавальнік «Лін Iндастрыял» Аляксандр Ільін — як раз выхадзец з гэтай групы, роўна як і яшчэ трое з васьмі штатных і няштатных супрацоўнікаў стартапа. І нягледзячы на тое, што «Новай МасГВРР» да ракеты было далёка, як да космасу, за час існавання праекта інжынеры-аматары паспелі прапрацаваць некалькі цікавых ідэй, звязаных менавіта са звышлёгкімі носьбітамі. «Вядома, у той час мы зусім не думалі аб рынку, — кажа цяпер Ільін. — Ды і бізнэсам ніхто не збіраўся займацца. Гэта было хобі на асабістыя сродкі. На стварэнне сур’ёзнага жалеза іх не хапіла, аднак зробленыя тады напрацоўкі забяспечылі нашай кампаніі той зачын, які дазволіў знізіць рызыкі». Строга кажучы, з мінулага стартаперам ўзялі дзве напрацоўкі — рухавік, які працуе на перакісу вадароду, і сістэму кіравання. Гэтую сістэму адрознівае беспрэцэдэнтна нізкі для носьбітаў кошт — усяго каля 15 000 $. Гэта адна з ноу-хау распрацовак: сістэма вельмі простая і не занадта дакладная, аднак яе параметраў цалкам дастаткова для выводзін грузаў на арбіту.

Паспеў Аляксандр Ільін паўдзельнічаць яшчэ ў адным прыватным расійскім касмічным праекце — «Селенаход». Восем гадоў таму амерыканскі фонд XPRIZE абвясціў прэмію ў 20 млн. даляраў першай прыватнай кампаніі, якая зможа да 2015 года стварыць месяцаход, здольны здзейсніць мяккую пасадку на Месяц, прайсці па яе паверхні больш за 500 м і адправіць здымкі высокага дазволу на Зямлю. У змаганне ўключылася шмат каманд з розных краін, у тым ліку расійская кампанія «Селенаход». На жаль, у 2013 годзе яна сышла з дыстанцыі з-за недахопу фінансавання. Засмучаны, Ільін напісаў пра гэта пост у сваім «Жывым Журнале» — і неўзабаве атрымаў ліст ад чалавека, які прапанаваў яму заняцца стварэннем звышлёгкай ракеты. Гэта і быў яго цяперашні партнёр па «Лін Iндастрыял» Аляксей Калтушкін.

Калі ў Ільіна да таго часу быў даволі салідны касмічны бэкграўнд, то для Калтушкіна, які прыняў на сябе ролю генеральнага дырэктара, праект стаў рэалізацыяй дзіцячай мары. Калісьці родныя адгаварылі яго ад паступлення ў авіяцыйны інстытут. Ён стаў айцішнікам. Масквіч Аляксей Калтушкін заўсёды цікавіўся космасам. Папрацаваўшы ў якасці IT-спецыяліста ў некалькіх буйных кампаніях, у тым ліку Nokia і Microsoft, а таксама паспрабаваўшы запусціць уласную інтэрнэт-краму, ён вырашыў стварыць касмічны стартап.

Вывучыўшы рынак, Калтушкін і Ільін зразумелі, што ў самым вялікім сегменце касмічнага бізнэсу — вырабе спадарожнікаў і сэрвіснага абсталявання — вельмі высокая канкурэнцыя. Нават у Расеі, дзе касмічнымі пытаннямі традыцыйна займаецца дзяржава, у апошнія гады з’явіліся прыватныя гульцы — кампаніі «Спутнікс» і Dauria Aerospace. Тады Калтушкіну і Ільіну прыйшла ідэя аказваць паслугі вытворцам спадарожнікаў: стварыць першую ў Расіі прыватную ракету звышлёгкага класа, якая зможа выводзіць малыя спадарожнікі на патрэбную арбіту і ў патрэбны заказчыку час. Так нарадзіўся прыватны праект па распрацоўцы ракет-носьбітаў «Лін Iндастрыял».

— Ці былі нейкія цяжкасці пры афармленні кампаніі? Якія адносіны з дзяржавай? Падтрымліваюць вас? Калі так, то як?

— Асаблівых цяжкасцяў не было. Адносіны з дзяржавай рабочыя.

Напрыклад, у чэрвені 2014 года наша кампанія атрымала статус рэзідэнта інавацыйнага цэнтра «Сколкава».

— Якія перавагі дае статус рэзідэнта?

• Вызваленне ад абавязкаў падаткаплацельшчыка па падатку на прыбытак.
• Вызваленне ад абавязкаў падаткаплацельшчыка па падатку на даданую вартасць (акрамя ПДВ, які выплачваецца пры ўвозе тавараў у Расійскую Федэрацыю).
• Вызваленне ад падаткаабкладання падаткам на маёмасць арганізацый.
• Паніжаная стаўка страхавых узносаў — 14 %.
• Пакрыццё (вызваленне ад выплаты) мытнай пошліны і ПДВ адносна тавараў, што ўвозяцца для будаўніцтва і абсталявання аб’ектаў нерухомасці ў «Сколкава» або неабходных для ажыццяўлення даследчай дзейнасці ў «Сколкава».

У жніўні 2015 года кластар касмічных тэхналогій і тэлекамунікацый фонду «Сколкава» выдзеліў нам грант у памеры 5 млн руб. на парытэтных пачатках з нашым інвестарам Сяргеем Буркатовскім, які ўклаў такую ж суму.

— Калі не сакрэт, якая структура ў кампаніі, колькі супрацоўнікаў?

— Кампанія зарэгістраваная як юрыдычная асоба — грамадства з абмежаванай адказнасцю. У нас 5 супрацоўнікаў у штаце, прыкладна столькі ж працуе пазаштатна, а таксама нам дапамагаюць нашы партнёры.

— Як да вас можна трапіць на працу? Якую патрэбна мець адукацыю?

— Вакансіі і патрабаванні да кандыдатаў мы вывешваем тут. Нейкіх пэўных патрабаванняў да адукацыі ў нас няма — гэта залежыць ад вакансіі.

Аднак пакуль нам не патрэбныя спецыялісты. Тым не менш, шмат хто хоча ў нас працаваць і рэгулярна дасылаюць рэзюмэ.

— Хто вашыя патэнцыйныя заказчыкі? Заказы толькі з Расіі ці ёсць і замежныя?

— У нас ёсць падпісаныя дамовы аб намерах са «Спутніксам» — кампаніяй, якая першай запусціла расійскі прыватны спадарожнік. І з Quazar Space — гэта расійскі стартап, які плануе рабіць нанаспадарожнікі для тэставання ў космасе радыяцыйна-абароненай электронікі. У працэсе падпісання яшчэ некалькі падобных дамоваў.

Спачатку мы арыентуемся на расійскі рынак і спадзяемся пры тэмпе чатыры пуску за год выйсці на акупляльнасць за дзьва с паловай года. Затым можна будзе падумаць і пра заваёву рынкаў іншых краін. Патрэба ў запусках малых касмічных апаратаў ёсць у пераважнай большасці і развітых, і краін якія развіваюцца.

— Над якімі праектамі зараз працуеце? Якія самыя буйныя і цікавыя кантракты?

— Мы цяпер цалкам сканцэнтраваныя на распрацоўцы звышлёгкай касмічнай ракеты «Таймыр». Больш падрабязна пра яе можна пачытаць на нашым сайце.

— Як прыняла касмічная супольнасць «Месяц сем»? Магчыма, паступілі нейкія прапановы па рэалізацыі?

— «Месяц сем» выклікала цікавасць у грамадства, прэсы, чыноўнікаў і інжынераў касмічнай галіны. Мы не раз расказвалі пра нашы ідэі спецыялістам рознага ўзроўню. Апошняе месца выступу з расповедам пра праграму — ХL Акадэмічныя чытання па касманаўтыцы, прысвечаныя памяці акадэміка С. П. Каралёва, якія праводзяцца МГТУ ім. Баумана (Каралёўскія чытання, заўвага: Маскоўскі дзяржаўны тэхнічны ўніверсітэт імя Н. Э. Баумана).

Некаторыя ідэі «Месяца сем» мы пазней выявілі ў Федэральнай касмічнай праграме на 2016–2025 гг. — гэты кірунак на вывучэнне Месяца без абавязковага стварэння звышцяжкай ракеты-носьбіта.

Да нас, як да распрацоўнікаў месячнай праграмы, звярнуўся Інстытут медыка-біялагічных праблем Расійскай акадэміі навук (ІМБП РАН) для дапамогі ў правядзенні эксперыменту «Месяц-2015». Больш падрабязна пра эксперымент тут і тут.

— Чые складаючыя будуць выкарыстоўвацца для звышлёгкіх ракет: «Таймыр», «Аніва», «Алдан» і ў лёгкай ракеце «Адлер»? У чым адрозненне звышлёгкай і лёгкай ракеты?

— «Аніва», «Алдан» і «Адлер» сканструяваныя з ужываннем рухавікоў, серыйна выпусканых расійскай прамысловасцю. «Таймыр» будзе амаль цалкам распрацаваны і выраблены «Лін Iндастрыял».

Звышлёгкая ракета выводзіць на нізкую калязямную арбіту да 180 кг, лёгкая — да 5 тон (канкрэтна «Адлер» — да 700 кг).

Для каго распрацаваны «Зея» і «Аніва»?

— «Зея» распрацавана па замове інвестара з Заходняй Еўропы. «Аніва» распрацавана па замове расійскага КБХМ ім. А. М. Ісаева (заўвага: Канструктарскае бюро хімічнага машынабудавання ім. А. М. Ісаева).

— Раскажыце, калі ласка, аб аэракасмічнай сістэме «Завiруха»? Ці ёсць аналагі ў свеце? Калі ёсць, чым ваша лепш?

— Больш падрабязна пра «Завiруху» можна пачытаць на нашым сайце. У бліжэйшы час падзел будзе істотна дапоўнены. Сістэмай зацікавіліся бізнэсмены, якія мяркуюць, што аэрадром базавання «Завіруха» можна размясціць у Маскоўскай вобласці.

Канкурэнтаў мноства. Няпоўны спіс можна паглядзець тут.

Асноўныя перавагі нашай сістэмы:

• Поўная шматразовасць.
• Выкарыстанне ў якасці самалёта носьбіта Іл-76.
• Магчымасць запускаў на арбіты ў шырокім дыяпазоне наклонаў.
• Экалагічная бяспека.
• Мабільнасць — магчымасць запускаў касмічных апаратаў з тэрыторый краін-заказчыкаў.

— З чым ўзнікалі складанасці ў працы?

— Ракеты ствараць у прынцыпе складана. Акрамя інтэлектуальных складанасцяў, звязаных з распрацоўкай, асноўная вытворчая праблема — знайсці надзейных падрадчыкаў па вырабе розных кампанентаў ракеты, якія працавалі б ў тэрмін, па ТЗ (заўвага: тэхнічным заданні) і па разумных расцэнках.

— Ці ёсць у вас інвестары? Як прасоўвалі (рэкламавалі) сябе?

— У снежні 2014 года кампанія знайшла першага прыватнага інвестара: ім стаў віцэ-прэзідэнт кампаніі Wargaming.net Вячаслаў Макараў. Затым у кампанію інвеставаў заснавальнік Wargaming.net, стваральнік кампутарнай гульні World of Tanks Сяргей Буркатоўскі.

Прасоўвалі мы сябе стандартна: расказвалі пра сябе на сайце, у соцсетках, у прэсе, выступалі на розных навуковых канферэнцыях і мерапрыемствах для стартапаў.

— Ці лічыце вы смецце ў космасе сур’ёзнай праблемай? Як вы вырашаеце праблему забруджвання космасу у сябе? Магчыма, пераходзіце на шматразовыя прыступкі?

— Касмічнае смецце — гэта, вядома, сур’ёзная праблема. Але яе рашэнне ў асноўным кладзецца на плечы стваральнікаў спадарожнікаў. Наша трэцяя ступень ракеты будзе выходзіць на нізкую калязямную арбіту, з якой сыдзе сама праз некаторы час і згарыць у атмасферы.

— Складнікі вашых ракет айчынныя або замежныя? Калі ёсць замежныя складнікі, то які адсотак? Ці можна цалкам адмовіцца ад замежных складнікаў?

— Пакуль ракета ня даведзена да вытворчасці, казаць пра дакладны працэнт айчынных і замежных камплектуючых бессэнсоўна. Мы можам сказаць, што стараемся выкарыстоўваць па магчымасці айчынныя матэрыялы і дэталі, вырабляць многае самастойна, і доля айчынных кампанентаў будзе вялікай.

— З якімі кампаніямі супрацоўнічаеце, магчыма, таксама прыватныя? Толькі расійскія або замежныя? Магчыма, ўзаемадзейнічаеце, абменьваецеся вопытам або жорсткая канкурэнцыя?

— Спіс партнёраў кампаніі, з якімі мы актыўна супрацоўнічаем:

— Якія ў вас адносіны з іншымі касмічнымі прыватнымі кампанія («КосмоКурс», Dauria Aerospace, SpaceX і іншыя)?

— Мы сочым за поспехамі замежных канкурэнтаў і маем стасункі з замежнымі і расійскімі прыватнымі касмічнымі кампаніямі.

— Супрацоўнічаеце з інстытутамі і універсітэтамі? Можа, лекцыі праводзіце або прымаеце практыкантаў?

— Мы ў розных напрамках супрацоўнічаем з МАІ (заўвага: Маскоўскі авіяцыйны інстытут), МДУ (заўвага: Маскоўскі дзяржаўны універсітэт) і МГТУ ім. Баумана, а таксама час ад часу чытаем лекцыі студэнтам.

— Вам падабаецца ваша праца?

Да :).

— Якія планы на будучыню? Не плануеце змяніць, пашырыць сферу дзейнасці?

— Усе нашы бліжэйшыя планы звязаныя з экспансіяй чалавецтва ў космас :).

---

За поспехамі «Лін Iндастрыял» можна сачыць у іх афіцыйнай групе «УКантакце», а мы працягнем публікаваць артыкулы аб прыватнай касманаўтыцы ў Расіі.