Калі ў вашых планах павольна забіваць рускую мову, то ў мяне для вас добрыя навіны — проста карыстайцеся «Белоруссией», «Молдавией» і іншымі «Киргизиями». І справа не ў ушчамленні нацыянальнага гонару суседзяў.

Па нейкай прычыне я быў упэўнены, што ўсе сусветныя мовы выкарыстоўваюць «Туркменію», «Кіргізію», «Алма-Ату» і астатнія савецкія назвы краін і гарадоў. На справе аказалася, што вялікую частку пераназванняў галоўныя еўрапейскія мовы пераварылі, а ў аўтсайдарах апынуўся расійскі варыянт рускай мовы.

Вось што нам паказвае Вікіпедыя:

Вікіпедыя выдатны прыклад, бо ёю паўсядзённа карыстаюцца, і на побытавым узроўні яна «нармалізуе» правапіс краін і гарадоў. Як бачым, толькі галандская можа паспаборнічаць з рускай у кансерватыўнасці, але ўсё роўна прайграе.

У Расіі любыя геаграфічныя змены ў суседзяў адмаўляюцца — «гэта не па-руску», «так не кажуць». Прыводзяць нейкія лінгвістычныя аналізы, у якіх гаворыцца, што «ничога змяняць непатрэбна».

Пры гэтым практычна ў кожнай буйной еўрапейскай мове Кіргізія без праблем стала Кыргызстанам, Туркменія — Туркменістанам, Алма-Ата — Алматы, Таллін — Талліннам. Гэта значыць Кыргызстан ідэальна падыходзіць для французскай мовы, а вось у рускай гэта падобна на смерць.

Дадаць «н» да сталіцы Эстоніі — таксама ніяк нельга. Вось у іншых мовах іншы лінгвістычны складнік, а ў рускай мовы «асаблівы шлях». Бо не толькі ў Расіі «асаблівы шлях», але і ў рускай мовы, які раўніва стаіць на варце савецкіх тапонімаў.

Асобна хочацца адзначыць роднасныя славянскія мовы — беларускую, польскую і ўкраінскую. Усе тры практычна без праблем «пераварылі» новыя назвы. Некаторыя ў Расіі беларускую і ўкраінскую нават за мовы не лічаць, але пры гэтым у гэтых «дыялектах» спакойна ўжываюцца актуальныя назвы краін і гарадоў.

Праблема, а не прычына для гонару

Як бы ні радаваліся расейцы, што яны захоўваюць «традыцыі», варта зірнуць праўдзе ў вочы. «Белоруссия» ці «Молдавия» — толькі частка праблемы.

Нежаданне абнаўляць мову робіць яе старамоднай і архаічнай. Штучнае назапашванне таго, ад чаго трэба пазбавіцца, і адмова ад таго, што актуальна і адпавядае сённяшняму часу — усё гэта толькі ўскладняе вывучэнне мовы, спараджае канфлікты з суседзямі.

Гэта ўплывае на менталітэт насельніцтва, якое бачыць выхад у кансервацыі сітуацыі, а не змене яе. Мова павінна развівацца, ісці ў нагу з часам. Ўзбагачацца дзякуючы суседзям і людзям, якія на ёй гавораць.

Сёння ж сітуацыя такая, што расейцы даказваюць беларусам, што іх краіна называецца «Белоруссия», а не «Беларусь». Пры гэтым у кожнага грамадзяніна Беларусі на пашпарце па-руску напісана «Республика Беларусь», а сама руская мова з’яўляецца афіцыйнай дзяржаўнай мовай краіны.

І гэта ўсё адбываецца пасля надзялення рускай мовы статусам дзяржаўнай, практычна паўсюдным выкарыстаннем рускай мовы ў Беларусі, БССР і Расійскай імперыі. Як бачым, усяго гэтага недастаткова, каб усяго толькі адно слова трапіла ў рускую мову.

Пасля ўсяго таго, што было створана на беларускіх землях, пасля русіфікацыі беларускай мовы, калі нацыянальную мову беларусаў покрамсалі і стварылі з яе цень рускай — нават усяго гэтага недастаткова расейцам, каб хоць адно слоўца трапіла ў рускую мову пад уплывам беларусаў.

І гэта адносіцца і да іншых нацый. Расія і расіяне ясна даюць зразумець, што гэта іх мова, а мы ёй «няправільна карыстаемся».

Руская мова ў межах Расіі

Палітыка Расіі, а таксама пастаянны напамін пра тое, што гэта «не ваша мова», робяць сваю справу, і руская мова губляе папулярнасць у свеце і суседніх ад Расіі краінах. Па некаторых прагнозах, лік валодаючых рускай мовай да 2025 знізіцца да ўзроўню 1900 года. І гэта ўлічваючы рост насельніцтва планеты.

Што б зрабіў любы прадпрымальнік, калі б яго продажы сталі падаць? Хутчэй за ўсё, правёў бы даследаванне рынку, даведаўся, што не падабаецца пакупнікам, а потым памяняўся б. Расейцы павінны самі быць зацікаўлены ў тым, каб усе размаўлялі на рускай мове адчувалі сябе камфортна, адчувалі сваяцтва з мовай і бачылі, што яны таксама ўплываюць на яе і ўзбагачаюць яе. Але гэтага не адбываецца.

Расія і расіяне самі забіваюць сваю ж мову.

Слабленне рускай мовы вядзе за сабой заняпад культуры, зніжэнне цікавасці да нашага рэгіёну, ператварэнне ў перыферыю. Гэта ўсё таксама ўплывае на эканамічны дабрабыт — менш турыстаў, менш кампаній, якія жадаюць заваяваць гэты рынак.

Я, як рускамоўны, не магу радавацца заняпаду рускай мовы. Мой актыў абясцэньваецца. Але мяне таксама не цешыць гаспадарлівыя адносіны расейцаў да ўсіх рускамоўных, якія размаўляюць на «іх» мове.

У Расіі і расіян яшчэ ёсць шанец вырашыць, што важней — пайсці на прынцып з-за нейкіх сумніўных правілаў мінулых стагоддзяў, або адкрыцца зменам і прызнаць, што беларуская мова зьяўляецца здабыткам усіх, хто на ёй гаворыць і лічыць яе сваёй.

Як бы ні хацелася думаць, што Расея адумаецца, хутчэй за ўсё, расейцы перамогуць ўсіх, уключаючы здаровы сэнс, і будуць сядзець адны са сваёй «правільнай» мовай.

З іншага боку чысціня мовы — ня чысціня нацыі, у гэтым няма нічога страшнага. Ёсць шмат вельмі кансерватыўных еўрапейскіх моў, якія цалкам камфортна сябе адчуваюць у межах сваіх маленечкіх краін. Магчыма, рускай мове і расейцам менавіта гэта і трэба. У гэтакім выпадку — хто мы такія, каб іх спыняць.