З часоў Другой сусветнай вайны для большасці краін свету вайна скончылася. Па крайняй меры, адкрытая вайна. А гэта значыць, што кожны з мірных жыхароў і грамадзян сваіх краін можа быць вольны. Вольны ад жахаў вайны, ад неабходнасці паміраць за свае ідэалы, ад штучна створаных пакут і страт. Але ці так гэта на самой справе?

Свабода даволі-такі шматзначны тэрмін, асабліва ўлічваючы тое, што за адным гэтым словам стаіць цэлы шэраг ідэалогій, як палітычных, так і эканамічных ці сацыяльных. У любым выпадку нават зразумець, ці вольны ты досыць складана. Не кажучы ўжо пра дасягненні гэтай волі або прыняцці яе як належнае.

Наколькі свабодным чалавекам вы б ні былі, вы лічыцеся грамадзянінам пэўнай дзяржавы або шэрагу дзяржаў. Больш таго, вы карыстаецеся нейкімі прывілеямі дадзенымі вам вашай дзяржавай. А дзяржавы часам ўдзельнічаюць у вайне, часта не на сваёй тэрыторыі. Нават адкінуўшы пытанне маральнага права на гэта, варта звярнуць увагу на тое, што, адстойваючы нейкія інтарэсы за мяжой, краіна змагаецца з пэўнай кааліцыяй або буйной арганізацыяй. А раз ужо за мяжой не могуць разабрацца самі, значыць арганізацыя сапраўды вялікая. Улічваючы тое, што яна буйная, варта пагаварыць аб яе магчымасцях. Асабліва аб магчымасцях дабрацца да краіны, якая ўмешваецца ў лакальны канфлікт звонку.

Вядома, асноўная частка такіх арганізацый прызнаецца тэрарыстычнымі. Але ў падобных арганізацый свой «погляд на мір». Таму любая тэрарыстычная арганізацыя лічыць сваім правам забіваць не толькі салдат, якія ваююць на другім баку барыкад, але і мірных прадстаўнікоў тых сцягоў, якія з’яўляюцца для гэтай арганізацыі варожымі. А на вайне няма ніякіх правільных ці няправільных бакоў, ёсць толькі бясконцая помста за «сваіх». Помста да тых часоў, пакуль вайну хтосьці «зверху» не спыніць. Гэта да пытання аб адказнасці за вайну.

У свой час, адзін з тэрарыстаў выказаў меркаванне, што захоп мірных грамадзян іншай дзяржавы ён апраўдвае тым, што гэтыя самыя грамадзяне не спрабавалі разабрацца ў канфлікце, не ладзілі мітынгі, каб спыніць тую вайну, замест гэтага недзейнічалі, пакуль армія іх краіны знішчала яго народ.

Варта таксама адзначыць, што любая вайна — гэта велізарная колькасць інфармацыі, якую трэба ўмець фільтраваць, адсяваючы сумнеўныя дадзеныя. А гэта магчыма выключна тады, калі выкарыстоўваецца мноства крыніц, асабліва тых, якія супярэчаць адзін аднаму, бо ў спрэчцы нараджаецца ісціна.

ІД

Сёння ўвасабленнем тэрарызму і вайны ў свеце стала ІД. Па тэрыторыі гэта тэрарыстычная дзяржава параўнальна з мноствам дзяржаваў свету, напрыклад: Бельгіяй, Арменіяй або Бурундзі. Нягледзячы на тое, што гэтая арганізацыя забароненая ў цэлым шэрагу краін, да многіх з дзяржаў сама Ісламская Дзяржава ставіцца нейтральна (або станоўча?). Так, у адным з сваіх відэа ІД паказала сваіх асноўных супернікаў, якім варта чакаць пагрозы:

Краіны, з якімі мае намер ваяваць ІД

Карта паказаных на відэа ворагаў ІД

Ставіцца да пагрозаў ІД можна па-рознаму, але варта памятаць якую тэрыторыю гэтая арганізацыя ўжо змагла захапіць. Яшчэ ў студзені 2015 года Ісламская Дзяржава кантралявала тэрыторыю, якая па плошчы перавышае тэрыторыі 85 прызнаных дзяржаў (больш Іарданіі, але менш Партугаліі). Сёння сітуацыя змянілася, і тэрыторыя пад кантролем тэрарыстаў скарацілася прыкладна на траціну. Хоць ад гэтага пагрозы гучаць не менш страшна. Асабліва ўлічваючы колькасць ваенных аперацый і бітваў ў 2016 годзе накіраваных на барацьбу з ІД або на яе знішчэнне:

Легенда

Лівія і Туніс

Ірак

Філіпіны

Сірыя

Афганістан, Емен, Нігерыя, Нігер, Камерун і Чад

Каляндар асноўных бітваў з ІД у 2016 годзе

Цяпер хацелася б разгледзець фенамен вайны паміж людзьмі, каб зразумець, наколькі мы вольныя ад яе цяпер, і якую нясем адказнасць за тое, што яна існуе.

Па-першае, варта развеяць міф аб нейкай «свяшчэннасці» альбо «айчыннасці» вайны, так як у ўзброеных канфліктах няма ніякай айчыны альбо святасці. Іншыя думкі могуць з’явіцца ў людзей, якія не разумеюць значэння слова «вайна», не чыталі мемуараў і ўспамінаў аб розных канфліктах і не сустракаліся з людзьмі, якія прайшлі вайну. Безумоўна, такія людзі самі ніколі не ваююць, а толькі лічаць вайну святой аднекуль здалёк.

Па-другое, як правіла, войны развязваюцца па пэўных прычынах. У пераважнай большасці прычыны войнаў ляжаць у знешнепалітычнай сферы, нават калі вайна вядзецца ўнутры нейкай адной краіны. Так, асноўная ідэалагічная праца па «падключэнні» да канфлікту ўсе больш вялікіх мас людзей, а таксама іх больш актыўнага і шчырага ў ёй удзелу, можа быць накіравана на рэлігійныя, сацыяльныя і эканамічныя рознагалоссі. Тыя рознагалоссі, на якія да пэўнага моманту масы людзей нават не звярталі асаблівай увагі.

Гэта нават дзіўна, наколькі проста, аказваецца, можна накіраваць вялікую колькасць людзей на верную смерць. Калі ваюючыя нават і самі не ў курсе, якія яны адстойваюць ідэалы, ці ў курсе, але ўяўленне маюць даволі пасродкавае. А гаворка ідзе аб самым галоўным біялагічным сэнсе жыцця — жыць і выжыць. Але давер і бессэнсоўная спроба зрабіць «усё, як трэба» дазваляе людзям адстойваць імперскія інтарэсы нейкага невядомага кіраўніка «зверху». Такога ж чалавека, які мала чым адрозніваецца ад самых дурных людзей, улічваючы скіраванасць яго дзейнасці.

І можна колькі заўгодна казаць аб тым, што дзяржава існуе толькі для таго, каб пераносіць агрэсію вялікіх мас людзей на знешнепалітычную арэну, але чамусці агрэсія унутраная нікуды не знікае, толькі сумна дапаўняючы знешнюю агрэсію.

І, нарэшце, па-трэцяе, вайна заўсёды камусьці выгадная. Перш за ўсё, людзям, якія ў ёй непасрэдна не ўдзельнічаюць, аднак часта сачыльным і кантралюючым яе ход. Гэта галоўны кірунак пошуку вінаватых у любым буйным ўзброеным канфлікце. Бо любая вайна калісці пачынаецца і калісці сканчаецца. Але чамусці ў выніку вайны не вырашаюцца ніякія пытанні, не развіваецца грамадскае ўяўленне аб свеце і спосабах барацьбы з наступнымі канфліктамі. Наўрад ці сітуацыя ў канфліктуючых краінах становіцца лепш, чым да вайны, а нацыянальныя і рэлігійныя пытанні знікаюць. І далёка не заўсёды перамагнуўшы бок наогул аказваецца ў больш выгадным становішчы. Што больш чым дзіўна і павінна выклікаць пэўныя падазрэнні.

Так ці інакш, варта выпрацоўваць у сябе цікавасць да канфліктаў, у якіх ўдзельнічае прама ці ўскосна наша краіна. Так як, магчыма, пройдзе час, і менавіта нам давядзецца несці адказнасць за дзеянні людзей, якія прадстаўляюць нашу краіну, пра існаванне якіх мы нават не падазравалі.