Як часта адукаваныя і культурныя людзі любяць гутарыць пра гісторыю чалавецтва або пэўных гістарычных падзеях. Многія з гэтых гутарак прымушаюць задумацца, а некаторыя дазваляюць разгледзець падзеі мінулых гадоў з абсалютна новага боку. І праўда, народ, які не памятае свайго мінулага, не мае і будучыні. А ці будзе мець будучыню цэлы выгляд, і што неабходна памятаць усім і кожнаму?

Чалавек — адзіная істота на планеце здольная свядома думаць, што б гэта не значыла, апераваць складанымі структурамі і нават выдумляць новыя светы і планаваць сваю дзейнасць на цэлыя гады наперад. Гэта ўсё сапраўды так і гэты факт дзівіць і ўзвышае чалавечае дзіця над дзіцянятамі розных млекакормячых, насякомых, птушак і рыб. Вядома, культурная або эвалюцыйная каштоўнасць віду можа быць рознай, але не ўлічваць біялагічнай важнасці гэтага віду ў любым разе нельга.

Выключы мы з гісторыі пацукоў, не было б  хвароб, якія яны пераносяць, выключы мы катоў, вялікая колькасць людзей былі б элементарна неспакойней і злей, не знойдучы суцяшэння ў выглядзе любімага гадаванца. У такім альтэрнатыўным сусвеце гісторыя чалавецтва мела б зусім іншы выгляд. Магчыма, выключыўшы нейкі адзін або некалькі відаў з харчовага ланцугу, загіне ўсё жыццё на Зямлі. Менавіта таму сёння мы адыдзем ад прывычнага антрапацэнтрызму і паспрабуем разгледзець рэальнасць больш аб’ектыўна, улічваючы максімальную колькасць фактараў.

Як было сказана вышэй, развагі пра гісторыю можа і не моцна папулярныя ў масавай культуры, але займаюць сваю пэўную нішу. Калі задумацца над тым, як у сучаснасці выкарыстоўваецца слова «гісторыя», мы зразумеем, што ў пераважнай большасці выпадкаў мы маем на ўвазе «гісторыя чалавецтва». Так з гэтым словам у нас асацыююцца рэвалюцыі, харызматычныя палітычныя дзеячы, дыктатары, войны, рэформы і вынаходкі. Вядома, мець нешта супраць выкарыстання слова «гісторыя» ў такім сэнсе неразумна, бо адзін чалавек наўрад ці зможа паўплываць на кардынальныя змены ў мове. Але адзначыць тое, што такое разуменне склалася з-за ўспрымання свайго выгляду, як найбольш важнага і ў нейкім сэнсе цэнтральнага, варта. І хоць антрапацэнтрызм ўжо зжыў сябе — вядома, што ў Сусвеце сотні мільярдаў зорак, вакол якіх прама зараз адкрываюць новыя планеты, разумна будзе выказаць здагадку, што шанец існавання яшчэ адной цывілізацыі або проста жыцця па-за Зямлёй даволі вялікі. Калісьці вяршэнстваваў геацэнтрызм, але апынулася, што наша планета далёка не ў цэнтры і найбольш верагодна, што цэнтра ў Сусвету наогул няма, а зірнуўшы на праекцыю нашай галактыкі і месцазнаходжанне планеты ў ёй, думкі аб цэнтральнасці Зямлі пакідаюць нашую свядомасць адразу ж.

«Постаць нябесных целаў» — геацэнтрычная мадэль, карціна Барталамеу Велью, 1568 год

Прыкладнае месцазнаходжанне Зямлі ў галактыцы Млечны Шлях

Таму людзі адмовіліся ад геацэнтрызма і ад антрапацэнтрызму. Але, адмовіўшыся ад гэтых пунктаў гледжання, чалавецтва працягвае ў думках верыць у іх. Гэта адбываецца на нейкім падсвядомым узроўні. І ў той жа час закрывае ад кожнага асобнага чалавека велізарны пласт, як гістарычных падзей, так і сучаснага стану рэчаў у сусвеце. Жывучы паўсядзённымі справамі, чалавек не верыць у дзіўнасць і трансцэндэнтнасць свету.

Калі мы чытаем або чуем развагі пра твор сусветна прызнанага аўтара, часта пачынаюцца гэтыя развагі з яго біяграфіі. Бо варта ведаць, якія фактары паўплывалі на станаўленне асобы пісьменніка, якой прафесіі былі ягоныя бацькі і чаму ён закрануў менавіта гэтую тэму ці праблему і г. д. Гэтак жа пры характарыстыцы любой транснацыянальнай кампаніі неабходна звяртацца да яе заснавальнікаў і іх гісторыі.

Чаму ж, калі справа тычыцца гісторыі чалавецтва, мы адразу ж пераходзім альбо да пэўных загадзя гістарычных падзеяў, альбо пачынаем разважаць на тэму крэацыянізму, эвалюцыі, пансперміі, а больш за ўсё ўвагі надаецца спрэчцы прадстаўнікоў гэтых пунктаў гледжання. Вядома, спрэчка часта бывае цікавай, але ісціна даражэй. Таму неабходна пачаць шукаць вытокі чалавечай сутнасці не ў васемнаццатым, пятым ці нулявым стагоддзі нашай эры, а з самага пачатку.

Пачаць неабходна з гісторыі Зямлі, таму што гэта наша першая, родная хата. Менавіта тут з’явіўся чалавек, таму Зямля найбольш прыдатны для нас аб’ект даследаванняў. Як было сказана вышэй, памылкова шукаць вытокі сучаснай чалавечай сутнасці толькі ў гісторыі чалавека, як выгляду. Таму значна шырэй і аб’ектыўней будзе звярнуць увагу на зараджэнне нашай планеты, як крыніцы жыцця ў Сусвеце.

Малюнак пратапланетнага дыска вакол зоркі HL Цяля

Заснаванне планеты пачынаецца з фарміравання газапылавога воблака вакол фарміруемай зоркі. Пазней зорка ўтварае пратапланетны дыск у якім канчаткова сканчаюцца працэсы адукацыі планеты. З нашай планетай гэты працэс адбыўся 4,54 мільярдаў гадоў таму.

Па розных паданнях, Зямля выглядала прыкладна так

Так, у выніку паэтапнага развіцця літасферы і арганічнага свету, можна вылучыць пэўныя этапы развіцця Зямлі, якія знайшлі адлюстраванне ў геахраналагічнай табліцы:

Геахраналагічная табліца

Варта адзначыць, што кожная эра ў прадстаўленай табліцы займае сотні мільёнаў гадоў часу, што кажа нам аб наяўнасці неверагодна вялізнага перыяду праходжання невядомых працэсаў фарміравання асновы для нашага жыцця, а таксама фарміравання нас саміх.

Даволі дзіўным выглядае шлях вылучэння вызначанага шэрагу гнасеалагічных пазіцый розных навук у сучасным свеце. Часта ў сусветнай навуковай супольнасці прынята называць «гісторыяй» гісторыю чалавецтва, хоць у вызначэнні навукі рэдка абыходзяцца без слова «аб’ектыўнасць». А выкарыстоўваючы аб’ектыўнасць, разуменне слова «гісторыя» павінна прыводзіць нас да куды больш шырокаму перыяду — з пачатку стварэння Сусвету і да цяперашняга моманту. Вядома, узровень складанасці кожнай асобнай навукі расце і быць універсальным ў гэтым плане ўсё складаней, але, калі мы хочам зразумець сапраўдную сутнасць мінулага і будучыні гэта ўсё роўна неабходна. Менавіта таму важна не спыняцца на вывучэнні гісторыі чалавека, але і зразумець, як ён з’явіўся, аналізуючы час, калі людзей наогул не існавала, то есць час, які не прынята аналізаваць наогул, адпраўляючыся пазнаваць абсалютна іншыя навукі.

Можна сказаць, што фарміраванне менавіта нашай цывілізацыі пачалося менавіта з фарміравання планеты Зямля і, як бы дзіўна гэта не гучала, менавіта тады і пачаўся наш шлях у гісторыі. Так можна вызначыць, што мы існавалі ўжо тады, хай у іншай форме і неўсвядомлена, але цалкам актыўна пераўтворанныя ў розныя формы, прыйшоўшы да такога віду зараз, мы перарадзімся ў нешта новае потым.

Артур Шапэнгауэр ў сваёй працы «Свет як воля і прадстаўленне» занадта доўга разважаючы аб смерці, стварае цэлую канцэпцыю, якую называе «палінгенезіяй». Менавіта пра гэта яна нам і кажа. З’яўляючыся біялагічнай істотай, чалавек набывае пэўныя асаблівасці: індывідуальныя голас, колер вачэй, колер валасоў, рост, вагу і мозг. За мозгам ідзе памяць, якую чалавек паступова напаўняе падзеямі са свайго жыцця і адметнымі рысамі сваёй асобы. Наўрад ці вы самі — гэта толькі вашы ўспаміны і жыццёвы шлях. Думаю, кожны адчувае за словам «я» нешта значна большае. Тым не менш, па Шапэнгаўару, нават паміраючы, воля чалавека працягвае існаваць у іншай форме. Хоць, варта адзначыць, што паняцце «воля» можа трактавацца многімі людзьмі як больш простае і плоскае паняцце. Такім чынам, вывучаючы пэўны шэраг падзей, заўсёды варта глядзець на рэчы значна шырэй і памятаць аб глыбокай і доўгатэрміновай гісторыі дагістарычных часоў, пачарпнуўшы з яе верагодную будучыню чалавецтва.

У наступных матэрыялах падрабязней разгледзім формы жыцця, якія існавалі на нашай планеце задоўга да з’яўлення чалавека, што прывядзе нас да разумення нашай сутнасці і магчымасці прадкажа нашу будучыню.