Чаму не варта забіваць старых

У апошні час на постсавецкай прасторы (Расіі, у прыватнасці) стала вельмі папулярна ідэя знішчэння старых. Не будзем казаць пра пазіцыю ўладаў па гэтым пытанні: з іх пункту гледжання тут сотні прычын, чаму гэта добра, як гэта будзе зручна і выдатна навакольным, самому старому, гораду і краіне ў цэлым. У дадзенай групе ўсё даўно палічана, прадумана, вылічана, вынесены вердыкт, які з шырокай усмешкай і ўпэўненым голасам малюе прыгожыя віды таго, што можна зрабіць на месцы старога, што будзе зроблена і гэтак далей. Не — з гэтай групай усё ясна і не будзем нават пра іх ўспамінаць. Тая аўдыторыя, якая сапраўды насцярожвае і палохае сваімі выказваннямі — простыя грамадзяне.

У асноўным, людзей, якія падтрымліваюць ліквідацыю старых, больш за ўсе ў гарадах. Яно і зразумела — старыя займаюць карысную і дарагую плошчу ў нашых эканамічна развітых частках краіны.

Прычыны гэтай падтрымкі розныя. Адразу абмовімся, што не ўсе выступаюць за забойства: некаторыя нават змагаюцца, некаторыя спачуваюць ім, але, па назіраннях, пакуль што такія погляды з’яўляюцца меншасцю. Дык вось, прычыны зусім розныя і ў кожнага унікальныя. Агучым іх, каб зразумець гэтую даволі перакручанную, але ў нейкім сэнсе зразумелую логіку, і паспрабуем супрацьстаяць, наколькі зможам, гэтай дзікасці.

Пачнем, мабыць, з самага відавочнага — старыя старыя, а, значыць, іх трэба забіваць, тым самым выяўляючы да іх міласэрнасць: і ім самім лепш — не будуць абузай для сваіх сваякоў, не будзе ніякай болю і пакут падчас абвастрэнняў хвароб, не патрэбныя будуць дарагія аперацыі, якія могуць збанкрутаваць сваякоў і падоўжыць жыццё старога зусім на ледзь-ледзь.

Іншы довад за знішчэнне старых заключаецца ў тым, што яны непрыстасаваны да сучаснага жыцця: выглядаюць па-іншаму, гучаць па-іншаму, узаемадзеянне з імі іншае, не такое простае, як з больш маладымі пакаленнямі. Старыя патрабуюць адмысловага сыходу, цяжка пераносяць некаторыя новаўвядзенні, а некаторыя і зусім іх адрываюць. Увогуле, іншымі словамі: старыя нязручныя і нямоглыя.

Некаторыя сцвярджаюць, што старых занадта шмат, і таму іх трэба прыбіраць з вуліц і ўвогуле з выгляду. Да гэтай жа думкі далучаюцца і тыя, хто лічыць, што вуліцы некаторых гарадоў спецыяльна спраектаваны для старых, і не вельмі падыходзяць для маладых і наогул сучаснаму гораду (мала жылля, мала месца для машын і гэтак далей). У гэтай жа групе гучаць зусім ужо дзікія выгукі, што старыя: брудныя, непрыгожыя, нямоглыя і гэта і ёсць прычына для іх утылізацыі.

Грамадскасць не вызначылася з самім паняццем «стары» і ў некаторых гарадах знішчаюць пад ўсеагульную абыякавасць нават саракадвухгадовых (!) «старых». Асабліва цынічна выглядае гэта знішчэнне, калі на месцы гэтых старых не селіцца ні адзін малады. Ды і самі тыя старыя былі паселены на касцях іншых старых, знішчаных у свой час, таму адчуванні, вядома, змешаныя.

Часам, старых пад падставай «абнаўлення» і «аздараўлення» настолькі мяняюць, вырываючы з свайго звыклага асяроддзя і рассяляючы сярод маладых, што яны зусім губляюцца сярод іх і проста дажываюць свой век, абсалютна пазбаўленыя ўвагі і клопату. Каму зусім не пашанцуе, пасля «абнаўлення» яны з сябе ўяўляюць той ці мумію, то якое-то падабенства жывой істоты, хоць яшчэ ўчора ўсё, што ім патрабавалася — гэта трохі ўвагі і догляду навакольных.

На шчасце, гэтае пытанне не вырашана канчаткова, і таму тая частка насельніцтва, якая разумее, што, як не назаві гэта тое, што адбываецца, гэта ўсе роўна знішчэнне старых, ратуе некаторых і адбівае ад іх уладаў. Але, вельмі многіх не атрымалася выратаваць і нават не проста звычайных старых, вядомых, прыгожых і паважаных.

З-за таго, што многія старыя апынуліся занадта жывучымі і могуць пражыць яшчэ вельмі доўга, а ў зацікаўленых людзей гэтага часу асабліва няма, дадзеных старых змяшчаюць у нікуды не вартыя ўмовы, штучна нявечаць іх. Як вынік, яны зусім хутка ператвараюцца ў старызну, і гэтым карыстаецца зацікаўленая асоба — аб’яўляе старога клопатам, што яго ўжо немагчыма вылечыць, і прыбірае з вачэй далоў.

Некаторыя старыя бываюць зусім ўстойлівыя, і, да моманту, калі яны губляюць сваю былую веліч, у людзей мяняюцца планы на іх або гэтыя ж людзі ўжо не маюць грошай на ўсе працэдуры і гэта ўсё пакідае гораду старога-інваліда, на мыліцах, які палохае мінакоў і рассыпаецца на вачах. Гэта асабліва сумна, так як гэты ж стары усяго пару гадоў таму, як мінімум, быў звычайным пажылым, але ўжо сапраўды не вырадкам.

Нас чытаюць з усяго свету і ў кожнага ёсць пажылыя сваякі, сябры або знаемыя, і, у прынцыпе, яны могуць зразумець, наколькі ўся гэтая логіка цынічна і вар’яцка. Ні ў адной развітай краіне свету так не паступаюць: усе гарады поўныя дагледжаных і прыгожых пажылых і іх усе любяць, даглядаюць за імі і прыязджаюць на іх паглядзець. Як прыклады могуць быць Амстэрдам, Бруге, Вена, Парыж, Рым і многія іншыя. Чаму ў развітых краінах старых захоўваюць наколькі гэта магчыма, а ў іншых імкнуцца ад іх пазбавіцца? Хоць гэта і дзікае пытанне, але паспрабуем на яго адказаць.

Старыя з’яўляюцца прадстаўнікамі папярэдніх пакаленняў, якія жылі да цяперашніх маладых. То бок, гэта не проста нейкія абстрактныя істоты, гэта сваякі, сябры, бацькі, прабацькі і гэтак далей наступных пакаленняў, у прыватнасці цяперашніх. У старых таксама есць бацькі, аб якіх яны могуць расказаць. Гэтыя старыя з’яўляюцца носьбітамі той інфармацыі, якая закладзена ў іх пры нараджэнні. Яны ўтрымліваюць у сабе свае ўяўленні аб прыгожым і зручным, якія былі ў людзей таго часу. І не проста ўтрымліваюць, а з радасцю дзеляцца.

Выгляд кожнага гэтага старога нагадвае нам пра мінулае, пра нашых родных і нашу гісторыю. Вось гэты з’яўляецца спадчынай рэвалюцыі, гэты быў любімцам Сталіна, гэтая група нарадзілася пры Хрушчове і гэтак далей. Менавіта так і счытваецца гісторыя горада і краіны ў нашым асяроддзі.

Старыя не павінны быць зручнымі. Яшчэ раз: яны не павінны быць зручнымі цяперашняму пакаленню! Не таму што яны не хочуць быць зручнымі, а таму, што ў іх закладзены іншыя ўяўленні аб прыгажосці, побыт жыцця, выгадзе і гэтак далей. Навошта апранаць старога ў вузкія джынсы, ружовую майку і рабіць аўтазагар? Асабліва, калі яму гадоў 70–80. Большай недарэчнасці не існуе.

Так, старыя выглядаюць старамодна, можа, і пахнуць некаторыя па-іншаму і ва ўзаемадзеянні з ім не зусім зручна. За гэта варта забіваць? Гэта ж жывая істота, якая дзеліцца гісторыяй свайго жыцця са сваім асяроддзем і будзе яшчэ доўга дзяліцца ею з унукамі і іншымі пакаленнямі, калі яму дазволяць.

Як жа паступаць са старымі? Даглядаць і сапраўды аздараўляць іх, наймаючы лепшых спецыялістаў. Тады і турысты прыедуць у ваш горад, бо каму цікава мець зносіны з аднымі юнцамі? А што рабіць тым, хто лічыць, што старога трэба мяняць на сучасны лад? Для такіх ёсць дастаткова сучасных і маладых месцаў у гарадах, куды можна пераехаць і жыць там, але ўжо сапраўды не нявечыць старога сваімі сумнеўнымі ўяўленнямі аб прыгажосці і сучаснасці.

Можа быць, здагадлівы чытач зразумеў, што размова ідзе зусім не пра людзей (да шчасця, да такога яшчэ не дайшло), а пра будынкі. Такое жудаснае параўнанне старых будынкаў з пажылымі людзьмі было неабходна, каб людзі перасталі бачыць у будынках груду цэглы, металу, пяску і шкла, а сталі разумець, што гэта носьбіты гісторыі, уяўлення аб выдатным таго часу. Многія кажуць, што «так не ўяўляе жа будынак ніякай архітэктурнай каштоўнасці». Па такой логіцы і старых трэба забіваць пагалоўна — не ўсе ж сталі генераламі, прэзідэнтамі краін, мільярдэрамі, навукоўцамі, вядомымі мастакамі і іншымі «каштоўнымі» асобамі.

Старыя будынкі трэба захоўваць і тут нават спрачацца няма пра што. Масква са сваімі 12 мільенамі жыхароў, на фоне старадаўніх гарадоў, якія былі пералічаныя (Амстэрдам, Бруге, Вена, Парыж, Рым), ніяк не параўнаецца з гэтымі месцамі ў плане турызму і папулярнасці і ў плане насельніцтва. На Маскву Google выдае 265 мільенаў вынікаў, а на маленечкі, на фоне расейскай сталіцы, Амстэрдам — 408 мільенаў. Мабыць, памер не мае значэння, а менавіта якасць горада і яго напаўненне і імідж. Дамы як раз і з’яўляюцца гэтым напаўненнем, якое цэняць і турысты і гараджане, якія любяць свой горад.

Тыя, хто лічаць, што старыя дамы нязручныя, там цяжка жыць, там смярдзіць і таму трэба ўсе цалкам перарабіць, ўсталяваць кандыцыянер, спадарожнікавую талерку, зашкліць балкон, зладзіць прыстроечку, памяняць вокны, на свой «цудоўны» смак хочацца сказаць адно — не сяліцеся ў такіх дамах. Альбо выбірайце новабудоўлі, якіх дастаткова па Расеі, альбо прадавайце свае старыя кватэры і зноў жа, пераязджайце ў новабудоўлі. Калі вам не патрэбна гісторыя вашай краіны і горада — ніхто не прымушае, едзьце і жывіце шчасліва ў камфорце. Заадно і кошты на старыя дамы ўпадуць і многія змогуць пераехаць з безаблічных савецкіх вежаў у прыгожыя і унікальныя дамы, якія будуць радаваць ўсё жыцце сваім выглядам і усведамленнем таго, што чалавек жыве ў такім індывідуальным доме.

Пытанне зносу дамоў і абыходжання з імі вельмі актуальна не толькі ў Расіі, але і ва ўсей постсавецкай прасторы. Дадзены артыкул прысвечаны не толькі Расеі — такая ж сітуацыя і ў Беларусі і Украіне і іншых краінах. Гэта вельмі складанае пытанне стаўлення да сваей уласнасці і гісторыі, і толькі вярхушка айсбергу была закранута. У наступных матэрыялах працягнем разглядаць гэтую праблему, а пакуль прапануем паглядзець на стаўленне да старых у Расіі, на якіх амаль усім усё роўна. Гэта ж не шапікі зносяцца, так?